Havalimanlarında İş Sağlığı ve Güvenliği konusu oldukça hassas konulardan bir tanesidir. TÜİK verilerine göre, ülkemizde faaliyette olan 58 sivil havalimanı bulunmaktadır. 2019 Ekim ayı TÜİK verilerine göre İstanbul’da bulunan havalimanlarında hizmet edilen yolcu sayısı 87 milyon olduğu ülkemizde; Havalimanlarında İş sağlığı ve güvenliği büyük önem taşımaktadır.
IATA, ILO, WHO gibi gerek havacılık gerekse toplumu koruma amaçlı kurulmuş organizasyonlar; kendilerine üye olan ülkelere birtakım zorunluluklar getirmiştir. Bu zorunluluklar iş sağlığı ve güvenliğini sağlamaya yönelik olmakta ve uygulanmaması halinde kuruluşlar tarafından ciddi yaptırım uygulamalarıyla karşılanmaktadır. OHSAS tarafından 18001 iş sağlığı ve güvenliğine yönelik standartları belirlenmiştir. Ülkeler bu sertifikaya sahip olabilmek için yayınlanan standartları yerine getirmesi zorunlu hale getirilmiştir. DHMI VE SHGM ülkemizde açılacak olan havalimanlarına birçok eğitimi ve tazeleme eğitimlerini belli aralıklarla zorunlu kılmıştır.
Bu eğitimler için IATA , ICAO ve ACI açılacak havalimanlarına birçok eğitimleri ve bu eğitimlerin tazeleme eğitimlerini belli bir ücret karşılığında vermektedir. Bu eğitimleri almayan personeller havalimanlarında çalıştırılmamaktadır. Sertifika alındıktan sonra tazeleme eğitimlerinin alınması, sınavı olan eğitimlerden geçer not alınması da ulusal ve uluslararası mevzuatlara göre şart koşulmuştur. Böylelikle personellerin eğitimli, donanımlı ve daha bilinçli olarak havalimanlarında çalışması planlanmıştır.
Tüm bu eğitimlerin, oryantasyonların ya da uyarıların dışında özellikle iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili prosedürler, uygulanması zorunlu tutulmuş ve uygulanmaması halinde cezai müeyyidelerle sonuçlanan açıklama ve maddeler içermektedir. Özellikle inşaatı süren havalimanlarında İş Sağlığı ve Güvenliği eğitimleri planlanmakta ve bu eğitimleri almayan ya da eğitimlerde başarısız olan personeller sahada çalıştırılmamaktadırlar.
Planlanan tüm faaliyetler uygulamaya konulsa da iş kazalarının yaşanmasına engel olamamaktadır. Kazalara neden olan önemli unsurlardan biride bireysel etkenlerdir. Sahada çalışan personellerin ulusal ve uluslararası mevzuatta belirtilen kurallara uymaması, prosedürler de ve görev tanımlarında belirtilen kişisel koruyucu donanımları kullanmamaları ya da anlık dalgınlıklarla gerçekleşen kazalar ciddi sonuçlar doğurmaktadır. Olumsuz sonuçları en aza indirmek amacıyla tüm yapım aşamasındaki havalimanlarında birçok önlem alınmakta ve birçok eğitim düzenlenmektedir.
Havalimanlarında Güvenlik Tedbirleri
Havalimanlarında iş sağlığı ve güvenliği için uygulanmakta olan kural ve yönetmeliklerin uygulanmasıyla birçok iş kazasının önüne geçilebilmektedir. Ancak günümüzdeki havalimanlarında iş sağlığı ve güvenliği konusu sadece iş kazası olgusundan ibaret değildir. Çalışan sağlığı ve güvenliği hususunda birden fazla faktör bulunmaktadır.
Bu nedenle ülkeler havalimanlarında çalışanların sağlığı ve güvenliğinin korunması için başka konular üzerinde de yoğunlaşmaya başlamalıdır. Özellikle son yıllarda artan terör saldırıları daha farklı ve daha fazla önlen alınması gerçeğini ortaya çıkarmıştır.
IATA emniyetli, güvenli ve ekonomik hava ulaşımını sağlayabilmek amacıyla çalışmalarını sürdürürken; devlet adamlarının havalimanlarını teröre karşı korumak için çaba sarf etmediklerini ve bu konuda daha aceleci davranmaları gerektiğini havalimanlarına ve ülkelere bildirdi.
IATA, terör ile mücadelede güvenliği sağlamak için özellikle yoğunluk oluşmasını önlemenin önemine vurgu yaparak, bazı işlemlerin yolcular tarafından yapılmasına teşvik edilmesini önerdi. Ülkeler arası bilgi akışının daha hızlı olmasından yana olduklarını ifade eden IATA, güvenlik için uluslararası birliğin şart olduğunun altını çizdi
THY Lounge alanlarında kapan sisteminin oluşturularak patlayıcılara ve canlı bombalara karşı imha ve etkisiz hale getirme sistemin yakın bir zamanda kurulacağı bilgisi kamuoyuna duyurmuştur. Bunun gibi önlemler gerek yolcu güvenliği gerek çalışanların güvenliği gerekse havalimanı ve ülke prestiji ve güvenilirliği açısından da olumlu referans olarak geri dönüşü olacaktır.
Standart olarak yapılan X-Ray arama uygulamaları, havaalanı girişi ve terminal binasında sayısal olarak alınan fazlaca önlemler, sıkı güvenlik tedbirleri, uçak ve bagaj altı taramaları risk unsurunu en aza indirmektedir. Ancak bu tedbirler belirli eğitimlerin verilmesiyle belli bir seviyeye ulaşmaktadır.
Dünyanın farklı bölgelerinde farklı havalimanlarında örneği az bulunan havalimanı polisi uygulamasının Dünya’da yaygın hale getirilmesi için ulusal ve uluslararası havacılık örgütleri birlikte hareket ederek ‘’Havalimanı Polisi’’ uygulamasını havalimanlarında zorunlu hale getirilmesini sağlamalıdırlar.
Türkiye’deki Havalimanlarında Uygulamada Olan İş Sağlığı ve Güvenliği Politikaları
Havalimanı işletmelerinde uygulanan İş Sağlığı ve Güvenliği politikaları incelendiğinde aşağıdaki maddelerin genel olarak kabul gördüğü ve uygulamaya konulduğu tespit edilmiştir:
- Kurallara Uymak: İş Sağlığı ve Güvenliği açısından uyulmak zorunda olan yürürlükteki yasa, yönetmelik ve mevzuatlara uygun hareket edilmesi zorunludur.
- Önceliğin İnsan Olması: Büyüme aşamasında, yeni yatırımlar planlanırken, teknolojik çalışmalar yapılırken öncelik çalışanların sağlığı ve güvenliği olmak zorundadır. Risk düzeyi en az olan ekipmanlar ve organizasyonlar tercih edilmelidir.
- Zarar ve Rahatsızlığı En Aza İndirmek: Gürültü seviyesini en aza indirmek için gerekli önlemler alınmalıdır. İnsan sağlığına en üst düzeyde önem verilmelidir.
- İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda performansın arttırılması için personelin bilgilendirilmesi, bilinçlendirilmesi ve İş Sağlığı ve Güvenliği kültürünün gelişmesi için gerekenler yapılmalıdır.
- Risklerin Yönetilmesi: İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili riskler tespit edilmeli, bu risklerin ortadan kaldırılabilmesi veya azaltılabilmesi için önlemler alınmaya çalışılmalıdır. Güvenli bir çalışma ortamı yaratılmalıdır.
Havalimanlarında Giriş ve Çıkışta Alınacak Sağlık Tedbirleri
Havalimanı giriş ve çıkışında alınan tedbirler öncelikle çalışan sağlığı ve güvenliği konusunda olmalıdır. İş sağlığı ve güvenliği konusunda uygulanmakta olan kriterler sürekli olarak denetim altında tutulmalıdır.
Uluslararası yolculuklar esnasında “Sağlık Denetleme Merkezi” tarafından örgütün açıkladığı ve genel müdürlüğün bildirdiği ve uluslararası öneme haiz halk sağlığı acil durumu bakımından risk bölgelerini izlemek, söz konusu yerlerden gelen yolculara risklerle orantılı bir şekilde gereken müdahaleleri yaparlar.
Genel Müdürlük, enfekte bölgelerle alakalı alınması gereken sağlık tedbirlerini, sağlık denetleme merkezleri ile diğer ilgili kurumlar ile kuruluşlara duyurmaktadır.
Uluslararası uçuşları yapmakta olan uçakların varış ve kalkış zamanlarını ve ilk hareket noktaları ile yolda uğrayacağı yerleri gösteren tarifeler ile listeleri havaalanı işletmecileri tarafından sağlık denetleme merkezlerine en az 24 saat öncesinde düzenli bir şekilde iletilmektedir. Bunun yanında tarifelerde meydana gelen değişiklikleri, gecikmeleri ve olağan dışı seferleri de derhal bildirmektedir.
Uluslararası uçuşlarda bulunan hava nakil aracı kaptanları iniş yaptığı ilk Türk havalimanında sağlık denetleme merkezlerine yolcuların ve mürettebatın sayısını, uçuş esnasında rahatsızlanan, bulaşıcı hastalık taşımakta olan veya bulaşıcı hastalıkları taşıdığı konusunda şüphe edilen kişileri; uçuş esnasında uygulanan deratizasyon, dezenfeksiyonlar, dezensektizasyonlar ile öteki sağlık işlemi uygulamalarının ne zaman yapıldığı hususlarını içermekte olan uçak genel bildirimi sağlık bölümünü imzalayıp iletmek mecburiyetindedir. Uçaklardan, “uçak genel bildirimi” haricinde bir belge alınamamaktadır.
Uluslararası öneme haiz halk sağlığı acil durumlarının hakkında ilgili seferlerin havaalanın işletmecilerince ivedilikle genel müdürlüğe bildirilmesi gerekmektedir. Tüzüğe uygun olarak ve Genel Müdürlüğün direktifleri kapsamında gereken önlemler mülki idare amiri koordinasyon sağlaması ile konu sağlık denetleme merkezin tarafından ele alınmaktadır.
Mücbir nedenlerle uluslararası havaalanının haricinde diğer havaalanlarına yapılan uçuşlarda uçakların sağlık bakımından gereken işlemlerin yapılması amacıyla, durum ilgili merciler tarafından ivedilikle Genel Müdürlüğe bildirilmektedir.
Havalimanına İnen Uçakların Denetimi
Havalimanına inen uçakların da iş sağlığı ve güvenliği açısından çok büyük önemi vardır. İnen her uçak çalışanlar için bir risk ve havalimanına gelen her bir yolcu yine çalışanlar için hastalık ve kaza riski oluşturabilme potansiyeli barındırmaktadırlar. Bunun için havalimanına gelen canlı-cansız her türlü varlık ve cisme tedbirli yaklaşılması gerekmektedir.
Türkiye’deki havaalanlarına iniş yapan uçakların kaptanları veya yetkilendirdikleri uçuş personeli, uçağın yolculuk esnasındaki sağlık koşullarının hakkında sağlık denetleme merkezinin soracağı bütün açıklayıcı sorulara cevap vermek ve konuyla ilgili belgelerin ibrazını yapmak mecburiyetindedir.
Sağlık Denetleme Merkezinde görevli tabip, enfekte bölgelerin gösterildiği listede yer alan ülkelerden uçuş yapan uçaktaki yolcular ile mürettebatı gerek duyulması halinde sağlık açısından muayene edebilir ve aşı kartlarını kontrol eder. Uçağın gelmekte olduğu ülke ve havaalanında Tüzük kapsamında bildirilmiş olan uluslararası öneme haiz durumdaki halk sağlığı acil durumunun bulunmadığına kanaat getirmesi durumunda uçaktaki yolcuların indirilmesine izin verir.
Uçağın yük manifestosu içerisinde 1593 sayılı “Umumi Hıfzıssıhha Kanunu” kapsamında ve bu Yönetmeliğin hükümleri uyarınca mikroplar ya da vektörlerden arındırılmasına gerek duyulan eşyalar ya da yükler yazılıysa sağlık denetleme merkezince bu malzemelerin, mikroplardan ya da vektörlerden arındırılması işlemlerine tutulması için gümrükteki diğer yüklerden ayrı bir şekilde muhafaza edilmesini gümrük idaresinden ya da geçici depolama ya da antrepo işleticilerinden talep etmektedir.
Gümrük idaresince, geçici depolama ya da antrepo işleticisinin söz konusu talebi yerine getirme yükümlülüğü bulunmaktadır. Havaalanı tesislerinin içinde herhangi bir gümrük antreposunun ya da geçici depolama yerinin olmaması durumunda; sağlık denetiminin yapılacağı eşyaların konulacağı depoların tesis edilmesi havaalanın işletmecilerince sağlanmaktadır. Bu tesis edilen yerlere eşyaların girişleri ancak gümrük idaresince verilecek olan izinle mümkün olabilmektedir.
Halil Uzun
@uzunhalil4829
Kaynak:
Aydın O. K. (2019), “Havalimanlarında İSG: “3.Havalimanı Örneği””, Tekirdağ, Yüksek Lisans Tezi, s. 32-33-34)
Nagaş A. (2015), “Sivil Havacılık Sektöründe İSG Önlemlerinin Performansa Etkisi: Havalimanı Çalışanları Örneği”, Ankara, Yüksek Lisans Tezi, s. 57)
Gazete, Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 1930
Resmi Gazete 2008
Yar N. S. (2018), “İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamalarının Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Farkındalığı Üzerine Etkilerinin İncelenmesi”, İstanbul, Yüksek Lisans Tezi, s. 8)
Yrd. Doç. Dr. Gülşah KARAVARDAR (2015, İş Yaşamında Farkındalık: İş Aile Dengesi ve İs Performansı İle İlişkisi )
[…] önce yayınladığımız bir yazımızda “Havalimanlarında İş Sağlığı ve Güvenliği” konusunu işlemiştik. İş sağlığı ve güvenliği konusunun havalimanlarında faaliyet […]