Havalimanı Gelir ve Giderleri Nelerdir?

Son zamanlarda havalimanlarına yolu düşen herkesin yolcu, yolcu yakını veya çalışanların dahi havalimanı faaliyet alanlarının sadece uçakların iniş kalkış yaptığı yolcu ya da kargoların transfer işlemi gerçekleştirdiği alanlar olmaktan çıktığını farklı alanlardan da gelir elde ettiğini fark etmiştir. Bu yazımızda havaalanlarının gelir ve giderlerinin neler olduğunu inceleyeceğiz.

Havaalanı Gelirleri

Havacılık gelirleri, doğrudan uçak operasyonu ile yolcu ve hava kargo işlemlerinden elde edilmektedir. Havacılık dışı gelirler ise uçak operasyonları ile doğrudan ilişkili olmayan gelirlerdir. Havacılık dışı gelirler, terminal içindeki ticari aktivitelerden ve terminal içerisinde ki alanlara ödenen kiralardan elde edilmektedir. Bazı gelirler ise hem havacılık geliri hem de havacılık dışı gelir olarak sınıflandırılabilir.

Havacılık dışı gelirin büyük kısmı kiralar ve kullanım hakkı gelirlerinden yani diğer bir adıyla imtiyazlardan* elde edilmektedir. Kullanım hakkı gelirleri özellikle vergisiz (duty free) ve vergili mağazalar ve restoranlar başta olmak üzere, aynı zamanda banka, otel danışma masaları, sigorta ve araba kiralama şirketlerinden de elde edilmektedir. Faizden ve bağlı şirketlerden elde edilen gelirler ise genellikle ayrı bir kategori olan faaliyet dışı gelirler altında incelenmektedir.

Havalimanı işletme gelirleri beş ana gruba ayrılır;

1. Hava tarafı gelirleri
2. Terminal gelirleri
3. Havayolu şirketinin kiraladığı alanlar
4. Diğer kiralanan alanlar
5. Diğer faaliyet gelirleri

Hava Tarafı Gelirleri

-Tarifeli ya da tarifesiz havayolu şirketlerinin pist kullanım ücretleri, hava aracı park etmesinden elde edilen gelirler, yakıt tedarikçilerine veya sağlayıcılarına kiralanan alanlardan elde edilen gelirler havacılık gelirleri içerisinde yer alır.

Terminal Gelirleri(Terminal İmtiyazları*)

-Yiyecek içecek imkanları (restauranlar, loung’lar), seyahat hizmetleri ve faaliyetleri (dinlenme odaları, emanet odaları, araç kiralama servisleri, telefon hizmetleri, uçuş sigortası)’nden elde edilen gelirler, özel  mağaza ve dükkanların (bankalar, duty free mağazaları, kıyafet mağazaları, gazete bayileri ve hediyelik eşya dükkanları) faaliyet gösterdiği alanlardan elde edilen kira gelirleri,Personel hizmetleri (güzellik salonları ve berber, vale hizmeti, ayakkabı mağazaları), eğlence hizmetleri(oyun salonları, sinema ve TV odaları), reklam alanları, bilbordlar, terminal dışındaki kiralama alanları (araç park yeri, yer altı ulaşım hizmeti, oteller ve moteller) gibi terminal içresinde ki faaliyetlerden elde edilen gelirler havacılık dışı gelirler içerisinde yer alır.

Havayolu Şirketinin Kiraladığı Alanlar

Yer hizmeti ekipmanları için kiralanan alanlar,  kargo terminalleri için kiralanan alanlar,  ofis kiraları, bilet satış ofisleri, hangarlar ve bakım hizmetleri için kiralanan alanlar

Diğer Kiralanan Alanlar

Kargoların havayolu şirketine transferi sürecinde aracılık eden kurumların kullandığı alanlar, sabit operasyonlar için kiralanan alanlar, kamu hizmetleri için kiralanan alanlar(pasaport kontrolü, güvenlik hizmetleri için ofisler, meteoroloji binaları gibi), havalimanındaki diğer endüstriyel faaliyetleri için kiralanan alanlar

Diğer faaliyet gelirleri

Havalimanı içerisinde elektrik ve güç hizmetlerinin kullanıcılara sağlanmasıyla elde edilen gelirler, sözleşmeler için yapılan aracılık faaliyetlerinden elde edilen gelirler, çeşitli hizmet ücretleri de bu kategori altına dahildir.

Havacılık gelirleri ve havacılık dışı gelirlerin toplam gelir içerisindeki dağılımı, havaalanından havaalanına farklılık gösterebilir.

Havalimanı Giderleri

-Personel(havalimanı giderleri içerisinde en fazla paya sahip giderdir.), diğer operasyon maliyetleri, amortisman maliyetleri, sermaye maliyetleri, diğer maliyetler

Gider Yapıları 4 Farklı Gruba Ayrılır

1. Hava tarafı giderleri
2. Terminal giderleri
3. Hangarlar, kargo, diğer bina ve yapı giderleri
4. Genel yönetim giderleri

Hava Tarafı Giderleri

Pist, taksiyolu, apron ve hava tarafı aydınlatma sistemleri bakım maliyetleri, havalimanındaki ekipmanların bakım maliyetleri, ARFF(havaalanı kurtarma ve yangınla mücadele)  biriminin kullandığı alan ve araçların bakım maliyetleri, elektrik hizmetlerinin sağlanması(özellikle hava tarafı için kullanılan aydınlatma hizmeti)

Terminal Giderleri

Temel içerisindeki bakım maliyetleri, terminal içerisindeki yapılan değişiklerin maliyeti, kapılar ve köprüler için yapılan değişiklikler ve bakım maliyetleri, imtiyaz ile ilgili kolaylıklar ve hizmetler, terminal içerisindeki gözlem faaliyetleri maliyeti, yolcu ve çalışanların otopark hizmeti maliyeti terminal içerisindeki klima, ısıtma, soğutma, iklimlendirme maliyetleri, terminal içerisindeki atıkları bertaraf etme maliyetleri, terminal ekipmanları maliyetleri (klima, bagaj bantları, ısıtma sistemi gibi)

Kaynak: Performance Review Report (2017)

Avrupa Hava Seyrüsefer Emniyeti Teşkilatının(EUROCONTROL) 2018 yılında yayınladığı performans inceleme raporundan alınan verilerle derlenmiştir.

Personel maliyetleri  toplam terminal maliyetlerinin yaklaşık % 69’unu temsil eden en büyük kategori; İkinci en büyük kategori olan diğer operasyon maliyetleri toplamın % 16’sını oluşturur;Toplam sermaye maliyetlerinin % 16’sını temsil eden sermaye ve amortisman ile ilgili maliyetlerin, % 11’i amortisman  ve % 5’i  sermaye maliyetini oluşturur;Son olarak, 2016 yılında kaydedilen istisnai maliyetler negatiftir ve toplam maliyetlerin% 1’inden daha azını oluşturur.

Hangarlar, Kargo, Diğer Bina ve Yapı Giderleri

Bina ve yapıların bakım maliyetleri, yapıların geliştirilme maliyetleri, personellerin park alanları bakım maliyetleri, havaalanına ulaşım yolu ve ara yolların bakım maliyetleri, hangar ve kargo binaları içerisinde ki elektrik, su ve iklimlendirme ihtiyacının karşılanma maliyetleri, atık bertaraf maliyetleri

Bakım hizmetleri maliyetlerle birebir ilişkilidir.

*İmtiyaz, masraflı veya mes’uliyetli bir işin başkaları tarafından yapılmamak şartıyla bir şahısa veya şirkete yahut da bir heyete özel olarak tanınmış ayrıcalık ya da hak olarak tahsis edilmesi.

Kaynak;

İskenderun Teknik Üniversitesi, Havacılık Yönetimi, Terminal İşletmeciliği, Kasım Kiracı yayınlanmamış ders notları

Anadolu Üni  AÖF, Havaalanı Yönetimi, Syf 92, 93, 94

Graham, A. (2008). Managing Airports: An International Perspectice, Boston: Elsevier.

Performance Review Report. (2018).  Performance Review Commission. EUROCONTROL.https://www.eurocontrol.int/sites/default/files/publication/files/prr-2017.pdf Erişim Tarihi:27.06.2020