Ulusal Havacılık Otoriteleri

Türk Sivil Havacılığının temellerinin atılmasına vesile olan, geliştiren ve günümüze kadar getiren ulusal havacılık kuruluşlarımız:

2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu

14 Ekim 1983 tarihinde 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu meclis tarafından kabul edilmiş. 19 Ekim 1983 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanmıştır. Fakat Türkiye 1983’e kadar birçok uluslararası sözleşme ve kuruluşlara dahil olmasına rağmen; 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu ne yazık ki Türk havacılığı tarihi açısından çok geç bir tarihte yapılmıştır.

2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanununun amacı kısaca; Türk sivil havacılık sahasındaki faaliyetlerin ulusal çıkarlarımız göz önünde bulundurularak ve uluslararası ilişkilerimize uygun bir ş­ekilde düzenlenmesini sağlamak olarak belirtilmiştir.

2920 sayılı kanun; kamu, kurum ve kuruluş­lar ile gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerinin Türk havacılık sahası içerisindeki faaliyetlerini kapsar.

2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanununun Kısımları

Kanun yedi kısımdan oluşmaktadır. Kanun’un, birinci kısmı kanunun amacı, kapsamı ve tanımları içerir.

İkinci kısım, Türk hava egemenliği hükümleri, sivil hava aracı kazaları, ticari hava işletmeleri, havaalanları ve tesisleri, hava araçları ve sicillerin tutulması, hava araçlarına iliş­kin uçu­ş kuralları, sivil havacılık personeli başlıklarını kapsamaktadır. Bu başlıklar altında yedi bölümden oluşan hava seyrüseferinin genel hükümleri belirtmektedir.

Üçüncü kısım ise iç hat taş­ıma sözleş­mesi, hava araçları kullanma sözleş­meleri başlıkları altında iki bölümden oluşan havayolu taş­ımalarının hükümlerini ortaya koymaktadır.

Dördüncü kısımda sorumluluk hâlleri ve üçüncü kişilere kar­şı sorumluluk başlıkları altında iki bölümden oluşur. Taş­ıma sözleş­mesinden doğan sorumluluklara dair esaslar bahsedilmektedir.

Be­şinci kısımda ceza hükümlerini içermektedir. Altıncı kısımda cebri icra, istatistiki bilgiler ve yönetmelikleri içeren çe­şitli hükümler, yedinci kısımda yürürlük ve yürütme hükümleri yer almaktadır.

Kanun bir çok maddesi dünya sivil havacılık kurallarının temellerinin atıldığı Şikago, 1963 tarihli Tokyo, 1970 tarihli Lahey ve 1971 tarihli Montreal gibi sözleşmelere dayandırılmaktadır.

Türk Sivil Havacılık Kanununa göre havacılık faaliyetlerinin düzenlenmesi konusunda şimdiki adı ile Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nı yetkilendirilmektedir. 10 Kasım 2005 tarihinde kabul edilen 5431 sayılı SHGM Te­şkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na bağlı; kamu tüzel kişiliğine sahip, özel bütçeli SHGM için belirlenen görev ve yetkileri ile Bakanlığın yetkilerinin SHGM tarafından yerine getirilmesi benimsenmiş­tir.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı

Kökleri 3613 sayılı kanun ile 27 Mayıs 1939 tarihinde atılan Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, ülkemizde sivilhavacılık faaliyetlerini düzenleyen en üst düzey kurumdur. Bakanlık haberleşme, denizcilik, demiryolu, karayolu ve havayolu alanlarında hizmet vermektedir. 1 Kasım 2011 tarih ve 655 Sayılı KHK ile UDHB’ye ulaştırma, haberleşme, posta ve uzay teknolojileri konusunda faaliyetleri düzenleme, geliştirme ve destekleme görevleri verilmiştir.

Anayasada yapılan değişikliklere uyum sağlanması için bazı kanun ve KHK’lerde değişiklik yapılması hakkında 9 Temmuz 2018 tarihli Resmi Gazete’de 703 No’lu KHK ile bakanlığın teşkilat yapısı değiştirilmiş. Son olarak “Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı” ismini almış ve günümüzdeki halini almıştır.

Bakanlık, güvenli, hızlı ulaşım ve erişim sağlamayı Vizyonu olarak belirlemiş. Toplumun yaşam niteliğinin arttırılmasın hedefleyerek ulaştırma, denizcilik, haberleşme, uzay ve bilgi teknolojileri alanlarda; ekonomik, dengeli, erişilebilir ve güvenli hizmet anlayışı ile birlikte ülke kalkınmasına katkı sağlamayı Misyonu olarak belirlemiş

Bakanlığı en üst düzey yetkilisi bakandır. Organizasyonda bakana bağlı olarak bir bakan yardımcısı, bir müsteşar ve beş­ müsteşar yardımcısı bulunmaktadır.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM)

Dünya Sivil Havacılığının hızla büyümesi, teknolojinin sürekli ilerlemesi, Şikago Sözleşmesi’nin imzalanmış­ ve onaylanmış­ olması ulusal çıkarlarımızın korunması ile havacılık alanında uluslararası ilişkilerimizin düzenli bir şekilde yürütülmesi ve denetlenmesi için 1954 yılında “Sivil Havacılık Dairesi Başkanlığı” Ulaştırma Bakanlığı bünyesinde kurulmuştur.  14 Ekim 1983 yılında 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra Türkiye’de sivil havacılık faaliyetlerindeki yoğunluğunun artmasından dolayı, ortaya çıkan  ihtiyaçlar da göz önüne alınmış. 9 Nisan 1987 yılında 3348 sayılı Ulaştırma Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun çerçevesinde Ulaştırma Bakanlığına bağlı bir ana hizmet birim olarak “Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü” kurulmuştur. SHGM 18 Kasım 2005 tarihinde kabul edilen Ulaştırma Bakanlığına bağlı kamu tüzel kişiliğini haiz, özel bütçeli bir kuruluş­ hâline gelmiş ve bu düzenleme sayesinde SHGM finansal açıdan özerk bir hâle gelmiştir.

SHGM’nin Görev ve Yetkileri

SHGM Türkiye’de sivil havacılık alanında kurallar ve standartlar oluşturmak, kişiler ve tüzel kişilerin havacılık faaliyetleri kapsamında bu kural ve standartlara uyup uymadıklarını denetlemek, sivil havacılık faaliyetinde bulunacak kurum, kuruluşlara izin ve yetki vermek; kurallara ve standartlara uymayanlara yaptırımlar ve cezalar uygulamak konusunda tek yetkili resmi kurumdur. Türkiye’nin de taraf olduğu Şikago Sözle­şmesi ve 2920 sayılı Sivil Havacılık Kanunu devlet hava araçlarını sivil havacılık kapsamı dışında tuttuğundan, bunlar SHGM’nin de görev ve yetki alanı dışında kalmaktadır.

Kısacası SHGM Türkiye’nin sivil havacılık otoritesidir. SHGM’nin görev ve yetkileri 5431 sayılı Kanun’da belirtilmiştir.

SHGM’nin kurallar ve standartlar koymak görevi ve yetkisi kapsamında Ocak 2021 tarihi itibari ile 50 yönetmelik çıkarmış ve yönetmeliklerden bazıları şunlardır:

Uçak Pilotu LisansYönetmeliği(SHY-1), Ticari Hava Taşımaİşletmeleri Yönetmeliği(SHY-6A), Genel HavacılıkYönetmeliği(SHY-6B), Havaalanı Yapım, İşletim ve SertifikalandırmaYönetmeliği (SHY-14A), Hava Aracı veİlgili Ürün, Parça ve Cihazın Uçuşa Elverişlilik ve Çevresel Sertifikasyonu Yönetmeliği(SHY-21), Havaalanları Yer Hizmetleri Yönetmeliği(SHY-22), Hava Trafik Kontrol Hizmetleri Personeli Lisans ve Derecelendirme Yönetmeliği(SHY-65.01), Hava Aracı Bakım Personeli Lisans Yönetmeliği(SHY-66), Sivil Havacılıkta Emniyet Yönetim Sistemi Yönetmeliği(SHY-SMS), Sürekli Uçuşa Elverişlilik ve Bakım Sorumluluğu Yönetmeliği(SHY-M), Yer Tabanlı Radyo Seyrüsefer Sistemleri Uçuş Kontrol Yönetmeliği(SHY-UK)

Yukarıda sıralanan yönetmeliklerin ba­şlıklarından da anlaş­ılacağı üzere SHGM’nin düzenleme ve denetleme faaliyetleri dört ana konu etrafında toplanmaktadır. Bunlar hava araçları, havacılık personeli, havaalanları ve havacılık iş­letmeleridir.

SHGM’nin Yönetim Yapısı

SHGM, genel müdürün altında özel kalem, İnsan kaynakları müdürlüğü, hukuk müş­avirliği ve iki genel müdür yardımcısı ile bunlara bağlı sekiz daire ba­şkanlığından oluş­an bir organizasyona sahiptir. SHGM, denetleme ve düzenlemeden sorumlu olduğu konuları daire baş­kanlıkları ve onlara bağlı olan alan müdürlük, koordinatörlük ve birimlerle yapmaktadır.

SHGM’ye bağlı daire ba­şkanlıkları ş­unlardır:

• Uçuşa Elverişlilik
• Hava Seyrüsefer
• Havaalanları
• Sektörel Düzenlemeler ve Eğitim
• Strateji Geliştirme
• Hava Ulaşım
• Havacılık Güvenliği
• Uçuş Operasyon

Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMI)

Devlet Hava Meydanları İşletmesi 8 Haziran 1984 tarihinde 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında çıkartılan KHK Hükümleri çerçevesinde faaliyette bulunmak üzere kurulmuş­ bir devlet(kamu) kuruluşudur. Kuruluşun ana statüsü Resmi Gazete’de 8 Kasım 1984 tarih ve 18569 sayılı KHK’de yayınlanmış ve ana statüsü çerçevesinde 1984 yılından itibaren faaliyetlerini Kamu İktisadi Teşebbüsü olarak sürdürmektedir.

Sivil havacılık faaliyetlerinin içerisinde olmazsa olmaz olan, hava taşımacılığı, havaalanlarını işletme hizmeti, seyrüsefer sistem ve kolaylıklarının kurulması ve işletilmesi, havaalanı meydan yer hizmetlerinin sağlanması, hava trafik kontrol hizmetlerinin yerine getirilmesi, bu faaliyetler ile ilgili diğer tesis ve sistemlerinin inşa edilmesi, işletilmesi ve çağdaş havacılık düzeyine çıkarılmasını sağlamak DHMI’nin amacı olarak tanımlanmıştır. DHMİ üstlenmiş olduğu görevlerini uluslararası sivil havacılık kural ve standartlarına göre uygulamak zorundadır. ​​

DHMİ’nin en üst kademesinde DHMİ Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü yer almaktadır.

Not: yazı içerisinde yer alan kurum ve kuruluş logoları tamamen bilgi vermek ve kuruluşları tanıtmak amacıyla kullanılmış oluş kurum logolarının temini kuruluşların resmi internet sitelerinden yapılmıştır.

Kısaltmalar:

DHMİ: Devlet Hava Meydanları İşletmeciliği
KHK: Kanun Hükmünde Kararname
SHGM: Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü
UDHB: Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı

Kaynak:

https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2920.pdf

https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5431.pdf

https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/11/20051118-2.htm

http://mevzuat.shgm.gov.tr/index.php/yonetmelik/