Havalimanlarında Atık Yönetimi Uygulamaları

Türkiye’de havacılık sektörünün 2002-2003 yılları arasında özelleşmeye başlamasından dolayı havalimanlarındaki ticari faaliyetlerinin artması ve buna bağlı olarak gerek havalimanını kullanan havacılık şirketleri, gerekse her gün binlerce kişi tarafından havalimanını ziyaret eden yolcular tarafından ortaya çıkan atık miktarı ve bu atıkların geri dönüştürülmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır.

İyileştirme ve yükseltme yöntemlerinin ana temeli tanımlama, ölçme, geliştirme adımlarına dayanmaktadır. Bu noktada havalimanları atık yönetimi için ölçülebilen bir atık yönetimi ile çeşitli atık hedefleri belirlenmesi ve bunların gelişim süreçleri kontrol edilmelidir. Havalimanlarının ürettikleri atık miktarlarının incelenerek; toplanması, önlenmesi veya azaltılması gereken atık miktarlarına veya türlerine ulaşılması ile daha etkin bir atık yönetimi yapılması sağlanabilir. Türkiye’deki havalimanlarının atıkları çevre kanunu ve buna bağlı mevzuatlar kapsamında yönetilmektedir. Ayrıca havalimanları içinde bulunan firmalar kendi istekleri üzerine ulusal veya uluslararası standartları sağlamak kaydıyla atık yönetimlerini sağlamaktadırlar.

Gerek havalimanları için gerek Türkiye genelinde uygulanan atık yönetimi projelerini ve uygulamalarını bu yazımızda başlıklar halinde bu yazımızda inceledik.

Yeşil Havaalanı (Green Airport) Projesi

SHGM tarafından, havaalanlarında faaliyet gösteren kuruluşların çevreye ve insan sağlığına, verdikleri veya verebilecekleri zararların sistematik bir şekilde azaltılması ve mümkün ise ortadan kaldırılabilmesi için çalışmalar başlatılmıştır.

Bu kapsamda işletmelerden TS EN ISO 14001 standardının yürürlükteki versiyonuna ve SHGM ile TSE tarafından belirlenmiş olan sektörel kriterlere uygun bir Çevre Yönetim Sistemi oluşturması, uygulaması, dokümante etmesi, sürekliliğini sağlaması ve TSE tarafından gerçekleştirilen TS EN ISO 14001 “Çevre Yönetim Sistemi Belgelendirmesi” işlemini tamamlaması istenmektedir.
Belirtilen gereklilikleri işletmelerin sağlaması sonucunda SHGM tarafından “Yeşil Kuruluş Sertifikası” verilmektedir.
Bir havaalanında bulunan tüm işletmelerin “Yeşil Kuruluş Sertifikası” alması durumunda ise o havaalanına “Yeşil Havaalanı Sertifikası” verilecektir.

Bir havaalanında, SHGM tarafından yetkilendirilmiş bir kuruluşun, proje dahilinde SHGM tarafından belirlenen şartları yerine getirmesi halinde, söz konusu kuruluşa SHGM tarafından “YEŞİL KURULUŞ (GREEN COMPANY)” unvanı verilmekte ve böylece söz konusu kuruluşun o havaalanı için SHGM Hizmet Tarifesi gereği ödeyeceği yetki belgesi, ruhsat, sertifika gibi izin belgelerinin temdit ücretlerinde %20 indirim yapılmaktadır.
Havaalanı işletmecilerinin ve havaalanlarındaki diğer hizmet sağlayıcıların tümümün gereklilikleri yerine getirmesi durumunda ise, söz konusu havaalanına SHGM tarafından “YEŞİL HAVAALANI (GREEN AIRPORT)” unvanı verilmekte ve gereklilikleri yerine getiren tüm kurum ve kuruluşların SHGM tarafından verilen yetki belgesi, ruhsat, sertifika gibi izin belgelerinin temdit ücretlerinde %50 indirim yapılmaktadır. (http://web.shgm.gov.tr, 2019)
Yeşil Havalimanı Projesi Sera Gazı Envanter Raporu oluşturmasının yanında çevre yönetim sisteminin oluşturulmasıyla ortaya çıkan atıkların değerlendirilmesi ve takip edilerek analiz edilerek istatistiksel bir veri ortaya çıkarma gibi işlemleride ilgilendirmektedir.

DHMİ Genel Müdürlüğünün 2009’dan beri yürüttüğü Yeşil havalimanı Projesini 27/12/2019 tarihinde bütün paydaşlarına yayınladığı bildiride Yeşil Havalimanı Projesinden çekildiğini bildirmiş fakat 30/12/2019 tarihinde yayınladığı bildiride Yeşil Havalimanı projesi yerine Karbonsuz Havalimanı Projesine dahil olduğunu yine paydaşlarına bildirmiştir.  

Karbonsuz Havalimanı Projesi

Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) 06/10/2016 tarihinde uluslararası havacılıktan kaynaklanan CO₂ emisyonlarını sınırlamak için küresel, piyasaya dayalı bir önlem olan Uluslararası Havacılığa Yönelik Karbon Denkleştirme ve Azaltma Şemasını (CORSIA) kabul etmiştir. Ayrıca CORSIA, 2020’den itibaren uluslararası havacılığın CO₂ emisyonlarını sabit tutmayı hedeflemektedir. Bu amaçla uçak işleticilerinin CO₂ emisyonlarını proje kredileri (ofsetler) ile dengelemelerini öngörmektedir.

Ayrıca, beş CORSIA Uygulama Öğesi vardır. Bunlar Annex 16 Cilt 4’te atıfta bulunulan referans öğeler olup şemanın kurallarının yerine getirilmesinde önem teşkil eden belgelerdir.

Türkiye’de CORSIA’nın uygulanmasında yetkili kurum Sivil Havacılık Genel Müdürlüğüdür.

Uluslararası havacılık faaliyetlerinden kaynaklanan karbondioksit emisyonlarının izlenmesine, raporlanmasına ve doğrulanmasına dair; usul ve esasların belirlenmesi amacıyla Uluslararası Havacılığa Yönelik Karbon Denkleştirme ve Azaltma Şeması Uygulama Talimatı (SHT-CORSIA) yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Sıfır Atık Projesi

“Sıfır Atık”; israfın önlenmesini, kaynakların daha verimli kullanılmasını, oluşan atığın miktarının azaltılmasını, etkin toplama sisteminin kurulmasını, atıkların geri dönüştürülmesini kapsayan atık önleme yaklaşımı olarak tanımlanan bir hedeftir. Atıkların geri dönüşüm ve geri kazanım süreci içinde değerlendirilmeden bertarafı hem maddesel hem de enerji olarak ciddi kaynak kayıpları yaşanmasına neden olmaktadır. Son yıllarda tüm dünyada bireysel, kurumsal ya da belediye genelinde sıfır atık uygulama çalışmaları yaygınlaşmaktadır.

• Temiz ortam kaynaklı olarak performansın ve verimliliğin arttırılması
• İsrafın önüne geçildiğinden maliyetlerin azaltılması
• Çevresel risklerin azaltılmasının sağlanması
• Tasarruf ve ekonomik kazanç sağlanması
• “Duyarlı tüketici” duygusuna sahip olunmasının sağlanması

Sıfır Atık Projesinin hedefleri olarak tanımlanmıştır.

Sıfır Atık Projesi, 2018-2023 dönemini içeren Sıfır Atık Yönetimi Eylem Planı çerçevesinde aşamalı olarak hayata geçirilecektir. Aşamalı olarak;

• Kamu kurumlarında,
• Terminallerde (havaalanı, otogar, tren garı vb.),
• Eğitim kurumlarında (üniversite, okul vb.),
• Alışveriş merkezlerinde,
• Hastanelerde,
• Eğlen-dinlen tesislerinde (otel, restoran vb),
• Büyük iş yerlerinde uygulanması ve 2023 yılında tüm Türkiye’de uygulamaya geçilmesi hedeflenmektedir.

Sıfır atık Projesi kapsamında uygulanan bazı uygulama örnekleri:

Kaynaklar:

ELBEYLİ, H. (Kasım 2017). Türkiye’deki Havalimanları Atık Etkinliği. Yüksek Lisans Tezi, THKÜ.
http://web.shgm.gov.tr.
KORUL, V. (2004). “Havaalanı çevre yönetim sistemi”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.
SHGM. SHT-CORSIA. SHT-CORSIA.
T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ç. Y. ( 2017). Sıfır Atık El Kitapçığı. Ankara: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü.
TÜRKOĞLU, F. (Şubat 2014). Nevşehir Havalimanı Çevresel etkilerinin “Yeşil Havaalanı Projesi” Kapsamında İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, KÜ.