1 Sivil Havacılık
Havacılık tarihi, 20. yüzyılın başlarında Wright Kardeşler’in 1903 yılındaki ilk motorlu uçuşuyla yeni bir döneme girmiştir. Bu gelişme, Birinci Dünya Savaşı ile birlikte uçakların askeri alanda yoğun olarak kullanılmasına yol açmıştır. Bu sayede teknoloji alanında büyük ilerlemeler kaydedilmiştir (Anderson, 2002). Savaş sonrası dönemde uçaklar, posta taşımacılığı gibi sivil amaçlarla da kullanılmaya başlanarak sivil havacılığın temelini atmıştır.
İkinci Dünya Savaşı ise havacılık teknolojisinin ivme kazanmasını sağlamış ve buna göre jet motorları gibi yeni sistemler geliştirilmiştir. Bu teknolojilerin savaş sonrasında ABD ve SSCB tarafından sahiplenilmesiyle havacılık süreci hız kazanarak devam etmiştir. 1958 yılında Boeing 707’nin ilk ticari uçuşunu gerçekleştirmesiyle sivil havacılık endüstrisi dünya genelinde ticari bir boyut kazanmıştır (Bilim ve Teknik, 2010).
2 Genel Havacılık
Genel havacılık, askeri ve tarifeli yolcu uçuşları dışındaki tüm havacılık faaliyetlerini kapsayan geniṡ bir alandır. Bu kapsam, bireysel uçuşlardan ambulans, zirai ilaçlama ve polis devriye uçuşlarına kadar çeşitli operasyonel faaliyetleri içerir (International Civil Aviation Organization [ICAO], 2022). Teknolojik gelişmeler, genel havacılığın yaygınlaşmasını desteklemekte olup, gelecekte bu alanda çok daha fazla faaliyetin gerçekleşmesi beklenmektedir.
3 Askeri Havacılık
Askeri havacılık, 18. yüzyılda balonların gözetleme amaçlı kullanımıyla başlamış, daha sonra teknolojik gelişmelerle birlikte modern askeri uçaklara dönüşmüştür. Birinci ve İkinci Dünya Savaşları, bu alanın ilerlemesini hızlandırmış; ayrıca performans, maliyet ve üretim hızı gibi faktörler, uçak tercihlerini belirlemiştir (Sweetman, 2014). Almanya, Fransa, ABD ve Birleşik Krallık gibi ülkeler, bu alandaki teknolojik öncülükleriyle hem savunma hem de ekonomik fayda sağlamaktadır. Türkiye ise son yıllarda savunma sanayisindeki atılımlarla bu sektörde dikkat çeken ülkeler arasına girmiştir (SSB, 2023).
4 Dünyada Havacılığın Gelişimi
Havacılık tarihi, ilkel uçuş denemelerinden günümüzdeki ileri teknolojili uçaklara kadar uzanan bir evrimi kapsamaktadır. Planörler, zeplinler ve motorlu uçaklar gibi taşıtlar, bu evrimin kilometre taşlarını oluşturmuştur. Wright Kardeşler’in 1903’teki başarısı, motorlu uçuşun temelini atarken, jet motorlarının gelişmesiyle hız ve verimlilik önemli ölçüde artmıştır (Anderson, 2002). İkinci Dünya Savaşı sonrasında DC-3 gibi uçaklar, sivil havacılığa kazandırılmış; 1952’de De Havilland Comet, ilk jet yolcu uçağı olarak tarifeli seferlere başlamıştır.
1958 yılında ABD’de kurulan Federal Aviation Administration (FAA), hava trafiğinin yönetimi ve uçuş güvenliği konularında düzenleyici rol üstlenmiştir. Ayrıca 1960’lı yıllarda Concorde ve Boeing 747 gibi uçaklar arasında yaşanan teknolojik rekabet, havacılık tarihinde önemli bir yere sahiptir. Concorde her ne kadar teknolojik olarak ileri olsa da, yüksek maliyetleri ve düşük yolcu kapasitesi nedeniyle ticarileşememiştir. Buna karşılık, Boeing 747, yaygın kullanımı ve kapasitesiyle sektöre damga vurmuştur (Jenkins, 2000).
5 Türkiye’de Havacılığın Gelişimi
Türk havacılığı, Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde bahsedilen Hazarfen Ahmet Çelebi’nin 17. yüzyıldaki uçuş girişimiyle simgesel olarak başlar. Öte yandan modern anlamda ilk adım ise 1911 yılında Harbiye Nezareti’nin uçak ve balon temini için girişimde bulunmasıyla atılmıştır (TÜBİTAK, 2018). 1912’de Yeşilköy Hava Mektebi’nin kurulması ve yurt dışından getirilen uçaklarla birlikte, Osmanlı’nın ilk askeri havacılık faaliyetleri başlamıştır.
Cumhuriyet döneminde, sivil ve askeri havacılık paralel şekilde geliştirilmiştir. 1933 yılında kurulan Hava Yolları Devlet İşletme İdaresi, Türkiye’deki ilk tarifeli sivil uçuşların başlangıcı olmuştur. Daha sonra bu yapı, 1955’te Türk Hava Yolları (THY) adı altında anonim şirkete dönüştürülmüş ve uluslararası uçuşlar gerçekleştirilmeye başlanmıştır. 2000’li yıllarla birlikte THY filosunu genileterek Boeing ve Airbus modellerine yönelmiş; Özellikle 2019 yılında hizmete giren İstanbul Havalimanı ile Türkiye, dünya havacılığında önemli bir aktarma noktalarından biri haline gelmiştir (SHGM, 2020).
Kaynakça:
- Anderson, J. D. (2002). The Airplane: A History of Its Technology. American Institute of Aeronautics and Astronautics.
- Bilim ve Teknik. (2010). “Uçan Makinelerin Serüveni”, TÜBİTAK Yayınları.
- ICAO. (2022). General Aviation: A Global Perspective. International Civil Aviation Organization.
- Jenkins, D. (2000). Boeing 747: Design and Development Since 1969. Haynes Publishing.
- Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB). (2023). 2023 Faaliyet Raporu.
- SHGM. (2020). Türkiye Sivil Havacılık Raporu. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü.
- TÜBİTAK. (2018). Havacılık Tarihi. Bilim ve Teknik Dergisi.
