Rötar Faktörleri Nelerdir?

799
Rötar Faktörleri Nelerdir?

Tüm dünyada her geçen yıl artan hava trafik hacmi, sınırlı kapasite kaynaklarına sahip olan havalimanları tarafından karşılanmaya çalışılmaktadır. Havalimanı kapasitesinin yetersiz olması ve artan trafik hacmi uçakların gecikmeye uğramasına neden olmaktadır. Uçakların rötar yapmasının birçok nedeni vardır. Meteorolojik koşullar, teknik nedenler, yoğun hava trafiği ve ekip eksikliği gibi faktörler bu gecikmelerin yaşanmasında önemli rol oynamıştır. Bu gibi durumlarda uçakların havada attığı her fazladan tur havayolu için artan maliyetlere ve maddi zararlara sebep olmakla birlikte, uçakların havada kaldığı süre boyunca çevreye de önemli ölçüde zarar verdiği tespit edilmiştir. Çok sık rötar yapan havayolu şirketleri müşteri memnuniyetinde azalma yaşarken aynı zamanda müşteri portföyünde de bir azalış meydana getirmektedir. Bu çalışma uçakların rötar faktörlerini incelemeyi, bu faktörlerin Dünyadaki yoğun havalimanları üzerinderindeki etkilerinin analizini yapmayı amaçlamıştır.

RÖTAR

Havayolu işletmeciliği ve havacılık hukuku açısından rötar; havayolu işletmesinin, taşıma sözleşmesinden doğan yükümlülüğünü yerine getirmesi gereken zamandan daha ileri bir zaman kesiti içerisinde yerine getirmesi, diğer bir ifadeyle varma yerine vaktinde ulaşılamaması olarak tanımlanmaktadır . Bu gecikmelere başta meteorolojik şartlar ve teknik aksaklıklar olmak üzere birçok faktör neden olabilir.

  • Meteorolojik Koşullardan Kaynaklanan Rötarlar

 Hava durumu:  Hava durumu yani kötü hava şartları uçuşları en çok etkileyen faktörlerin başında gelmektedir. Kalkış veya iniş meydanındaki görüşün limit altı olmasına neden olan sis, yoğun kar yağışı veya aşırı rüzgar gibi meteorolojik şartlar seferlerde gecikmelere neden olmaktadır.

Fırtına, kar ve sis, havaya bağlı gecikme olasılığını % 25’ten daha fazla arttırırken, ortalama 1 düğümün üzerinde rüzgar hızındaki artış, gecikme olasılığını % 8 arttırmaktadır.

Havalimanı üzerinde ‘CB’ olarak adlandırılan oraj bulutları varsa, bu uçakların iniş veya kalkış paternlerini etkilemektedir. Pilotlar içinde yüksek türbülansa sahip ve elektrik yükü taşıyan bu tür bulutların içine giremeyerek etrafında dolaşmaktadırlar. Ancak bu durum uçuş süresini uzatabilmektedir. Bu bulutlar uçak ve yer radarlarında görünmeyebilirler.

Hava trafik kontrol merkezi, aktivitenin durumuna göre uçakların trafik akışını değiştirmektedir. Bazı uçakların gecikmeli iniş yapmasına, kalkış yapacak uçakların ise beklemesine neden olmaktadır.

Ayrıca kış aylarında kar ve buzlanma nedeni ile pist ve taksi yollarında temizlik çalışmaları yapılacağından ve yine buzlanma nedeni ile uçaklara de-icing işlemi uygulanacağından zincirleme gecikmeler yaşanabilmektedir.

  • Teknik Nedenlerden Kaynaklanan Rötarlar

Teknik nedenler: Olası bir teknik arıza da yani uçağın yapısal ve mekanik kısmında meydana gelebilecek hasarlar da uçuşun rötara girmesine neden olabilmektedir. Eğer arıza havayolun hub olarak adlandırılan ana merkezinde olursa, teknik müdahale hızlı bir şekilde yapılabilmektedir.

Ana merkezlerde değişmesi gereken yedek parçanın temini de kolaydır. Eğer arızanın giderilme süresi uzayacaksa, havayolu kolaylıkla yedek uçak tahsis edecektir. Ancak merkez havalimanı dışında gerçekleşen arızalarda bu tür kolaylıkların sağlanamadığı şartlarda ise arızaların giderilme süresi uzayabilmektedir.

  • Hava Trafiğinden Kaynaklanan Rötar Problemleri

 Yoğun Trafik: Hava sahalarındaki trafik yoğunluğu sezonsal olarak değişim göstemektedir. Özellikle yaz aylarında veya yoğun dönemlerde uçakların kalkış ve inişlerini geciktiren bir neden de yoğun hava trafiğidir. Sıkışıklığın giderilmesi için bu tür havalimanlarında slot uygulaması yapılmaktadır. Slotlar, uçaklar için planlanan iniş-kalkış saat dilimlerinde meydan imkanlarını kullanma hakkını vermektedir.  Kalkış ve inişler o havalimanının kapasitesine göre ayarlanmaktadır.

Özellikle Avrupa hava sahası çok yoğun bir hava trafiğine sahiptir. Merkezi Brüksel’de bulunan ‘Eurocontrol’ tarafından kontrol edilmektedir. Euorocontrol, hava sahası içinde tüm uçuşları takip etmekte olup havayollarının seferlerini güvenli bir şekilde yapabilmeleri için uçuşların düzene girmesini sağlayarak ilgili havayolu şirketine ve Hava Trafik Ünitesi’ne seferin kalkması gereken saati bir mesaj ile yayınlamaktadır. Bu bir kalkış slotudur.

Mesajda belirtilen saat seferin tarifesindeki kalkış saati olabileceği gibi 2 saat sonrası da olabilmektedir. Bu slota sonradan iyileştirmeler yapılmaktadır. Havayolu şirketi herhangi bir gecikme nedeni ile slotu yakalayamayacağı için nedenini belirterek gecikme mesajı çekebilir ve yeni bir slot alabilir veya iyileştirme talep edebilmektedir.

Varış meydanında meydana gelen bir kaza ya da kötü hava şartları da slot yayınlanmasına neden olmaktadır. Çünkü bu gibi durumlarda havalimanı tam kapasite ile çalışamayacaktır.

Diğer bir prosedür olan yer slotu, bir diğer deyişle meydan slotu ise; havalimanlarının kapasiteleri göz önünde bulundurularak, uçakların daha önce belirledikleri geliş gidiş zamanlarına uymalarını amaçlayan bir sistemdir. Başvurular ve değişiklikler Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne bağlı Slot Koordinasyon Merkezi tarafından değerlendirilmektedir. Hava yolları, slot saati için Slot Koordinasyon Merkezi ile mutabık kalmak zorundadır.

Slot uygulamalarında, ikili hava ulaştırma anlaşmalarına uygun olarak yapılan taleplerin, meydan kapasitelerinin elverdiği ölçüde talep edilen veya bu talebe en yakın saat dilimleri içerisinde, mümkün olmaması halinde ise, aynı gün içinde karşılanması esastır. Bu aşamada; kazanılmış haklar ve başvuru sıraları göz önünde bulundurulmaktadır.

  • Ekip Yetersizliğinden Kaynaklanan Rötarlar

Ekip sorunları: Eğer olası bir aksaklık sebebi ile seferde görevlendirilecek uygun ekip bulunamıyorsa ya da uçuş ekibinden birinin uçuşa engel sağlık sorunları varsa, sefer bu aksaklık giderilinceye kadar bekletilir.

Uçuş ekibi başka bir seferden gelmesi durumunda veya gecikmeli bir seferden ötürü ekibin uçuş saatinin dolması durumunda sefer gecikmeye girebilmektedir. Uçuş ekiplerinin gün içerisinde belirli bir uçuş ve istirahat süreleri vardır. Uçuş saati dolan ekibin istirahat etmesi gerekmektedir. Böyle bir durumda başka ekip görevlendirilmektedir. Ancak uçak, başka ekibin bulunmadığı bir meydanda ise, havayolu şirketinin diğer bir sefer ile yeni ekip yollaması gerekir veya mevcut ekibin istirahat süresi beklenmelidir.

Bir diğer problem ise uçuş ekibi veya havalimanı personellerinin iş yavaşlatma veya iş bırakma grevi yapmalarıdır. Özellikle Avrupa meydanlarında çok sık rastlanılan bu durum bir çok uçuşun gecikmesi ve hatta iptal edilmesine yol açmaktadır.

Asuman Gümüştop
@asumangumustop

Kaynak:

ÇALIŞ, A, DURMAZ, K. İ., & GENCER, C. UÇAK SEFERLERİNDEKİ RÖTARLARI ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN ANALİZİ. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 179-190.

KESKİN, M. H. (2012). Tek Avrupa Hava Sahası İnisiyatifinin Türkiye’nin AB Üyeliğine Etkisi. Güvenlik Stratejileri Dergisi8(16), 85-114.

Tamara Pejovic, Victoria A. Williams, Robert B. Noland, Ralf Taumi 2009. Hava Limanı Gecikmelerinde Frekans ve Ciddiyeti Etkileyen Faktörler ve Gelecekteki Gecikmelerde İklim Değişikliğinin Etkileri.

Eren, U. (2013). Hava Trafik Kontrolünde Kontrolör Kararları Nedeni İle Oluşan Gecikmelerin Analizi (Doctoral dissertation, Fen Bilimleri Enstitüsü).

Uslu, S. (2015). Türkiye’de Havaalanlarındaki Slot Sorunları ve Çözüm Önerileri. Akademik Bakış Dergisi, 219-230.

FAA/Eurocontrol (2010). Human performance in air traffic management safety: A white paper, FAA/Eurocontrol Action Plan 15.

Horonjeff, R., McKelvey, F. X., Sproule, W., & Young, S. (1962). Planning and design of airports (Vol. 4). New York: McGraw-Hill.

Benzer Yazılar
2 Yorum
    Tuba

    Bilgilendirme için teşekkür ederim .

    20 Kasım 2020 Yanıtla
    bolubeyi

    admin bey ben uçağımın rötar yapmasından çok korkuyorum , bu korkumu nasıl aşabilirim ? şimdiden teşekkürler
    BOLUdan selamlar…

    13 Aralık 2020 Yanıtla

Bir yanıt yazın